10 aandachtspunten voor begeleiding bij een kinderwens (m/v): Wat je als therapeut kunt betekenen

Inhoudsopgave

Vruchtbaarheid: kijk naar zowel man als vrouw
Voeding en vruchtbaarheid
Micronutriënten en supplementen voor vruchtbaarheid
Gezond gewicht en hormoonbalans
Vermijd hormoonverstorende stoffen
Stress en de invloed op vruchtbaarheid
Beweging en vruchtbaarheid
Slaap en vruchtbaarheid
Medische factoren die vruchtbaarheid beïnvloeden
Leefstijlkeuzes en vruchtbaarheid

1. Vruchtbaarheid: kijk naar zowel man als vrouw

Vruchtbaarheid is geen absoluutheid, maar kan variëren in een spectrum van onvruchtbaar tot verminderd vruchtbaar tot voldoende vruchtbaar voor een succesvolle zwangerschap. Grofweg 33% van de verminderde vruchtbaarheid ligt bij de vrouw, 33% bij de man en van 33% is de oorzaak onbekend. Bij mannen kan subfertiliteit ontstaan door een verminderde hoeveelheid, een slechtere motiliteit of een afwijkende vorm van de zaadcellen. Bij vrouwen kunnen hormonale stoornissen leiden tot onregelmatige menstruatiecycli of uitblijvende ovulaties. Ook verklevingen in het bekken, afgesloten eileiders en endometriose kunnen een succesvolle innesteling van de eicel beïnvloeden. Tot slot speelt de kwaliteit van de eicellen een cruciale rol in de vruchtbaarheid.

2. Voeding en vruchtbaarheid

Voor optimale vruchtbaarheid is het voor zowel vrouwen als mannen belangrijk dat de voeding voldoende macro- en micronutriënten bevat. In de praktijk komt latente ondervoeding vaak voor: tekorten door lage voedingskwaliteit én een overschot aan snelle suikers, ongezonde vetten en additieven uit bewerkte producten.

Adviseer daarom een voedingspatroon rijk aan verse groenten en fruit, noten, zaden, gezonde vetten, volwaardige eiwitbronnen en bij voorkeur biologische, onbewerkte producten. Zo blijft de inname van vezels, vitaminen, mineralen, essentiële vetzuren en fytonutriënten optimaal. Beperk ultrabewerkt en snelle suikers – zeker bij insulineresistentie of PCOS – en streef naar ‘metabole rust’ met stabiele glucose- en insulinespiegels.

3. Micronutriënten en supplementen voor vruchtbaarheid

In de preconceptiefase, waarin zowel de kwaliteit van eicellen en zaadcellen als de algemene gezondheid van de vrouw optimaal moeten zijn, kan gerichte voedingssuppletie een waardevolle aanvulling zijn op een gezond voedingspatroon. Denk aan een zorgvuldig samengestelde multivitamine, een adequate inname van omega 3-vetzuren (EPA en DHA), en nutriënten die specifiek de spermakwaliteit ondersteunen, zoals zink en selenium. Folaat is essentieel ter ondersteuning van de vroege groei van het ongeboren kind, terwijl vitamine E bijdraagt aan de bescherming van ei- en zaadcellen tegen oxidatieve schade. Afhankelijk van de individuele behoefte kunnen ook nutriënten als astaxanthine, vitamine B6, vitamine B12, Q10, maca en N-acetyl-L-carnitine zinvol zijn. Stem suppletie altijd af op de persoonlijke situatie, laboratoriumwaarden en eventuele onderliggende gezondheidsfactoren.

4. Gezond gewicht en hormoonbalans

Zowel onder- als overgewicht kan de vruchtbaarheid bij beide partners verminderen. Overgewicht gaat vaak samen met hormonale disbalans, laaggradige ontsteking en metabole verstoringen, wat bij mannen de spermakwaliteit verlaagt en bij vrouwen tot cyclus- en innestelingsproblemen kan leiden. 5-10% gewichtsverlies kan al merkbaar effect hebben. Ondergewicht kan juist zorgen voor te lage oestrogeen- of testosteronspiegels. Het op gezonde wijze bereiken van een optimaal gewicht vergroot de kans op conceptie en een gezonde zwangerschap.

5. Vermijd hormoonverstorende stoffen

Endocrine Disrupting Chemicals (EDC’s) - veelvoorkomend in pesticiden, plastics en industriële producten - kunnen binden aan hormoonreceptoren en zo de hormonale balans verstoren. Bij vrouwen kan dit resulteren in cyclusonregelmatigheden, verminderde vruchtbaarheid of een vervroegde menopauze; bij mannen in verminderde spermakwaliteit, -hoeveelheid en een lagere testosteronproductie. Adviseer cliënten om EDC-blootstelling te minimaliseren door te kiezen voor natuurlijke schoonmaak- en verzorgingsproducten, zoveel mogelijk biologisch te eten, plastic flessen en verpakkingen te vermijden en gefilterd water te drinken. Het gaat om belasting verlagen, niet om perfectie.

6. Stress en de invloed op vruchtbaarheid

Stress in brede zin - van psychosociaal tot fysiologisch - kan via de HPA-as de voortplantingsas onderdrukken. Hoewel acute stress meestal goed wordt opgevangen, kan chronische belasting leiden tot energietekort in systemen die niet primair voor overleving nodig zijn, zoals het voortplantingssysteem. Dit geldt voor zowel mannen als vrouwen. Adviseer daarom stressmanagement op maat, zoals mindfulness, yoga of ontspanningsoefeningen, en combineer dit met herstel van voedingsstatus en belastbaarheid. Maak het concreet: ademhalingsoefeningen, micro-pauzes, hersteldagen en duidelijke grenzen aan werk- en sportbelasting. Niet meer doen, maar anders verdelen.

7. Beweging en vruchtbaarheid

Regelmatige, matig-intensieve lichaamsbeweging ondersteunt de hormoonhuishouding, gewichtsregulatie en stressreductie, wat de vruchtbaarheid ten goede komt. Overmatige of zeer intensieve training kan echter leiden tot negatieve effecten zoals oefening-geïnduceerde amenorroe bij vrouwen - iets wat regelmatig voorkomt bij vrouwelijke atleten - door verhoogd energieverbruik, verhoogde cortisolproductie en verlaagde oestrogeenspiegel. Bij mannen kan extreme belasting eveneens hormonale en reproductieve parameters beïnvloeden. Stem bewegingsadvies af op individuele belastbaarheid en herstelcapaciteit.

8. Slaap en vruchtbaarheid

Slaap speelt een sleutelrol in de regulatie van hormonen zoals leptine, cortisol en geslachtshormonen. Zowel duur (meestal 7–9 uur) als kwaliteit (voldoende diepe slaap en regelmatige slaapcycli) zijn belangrijk voor zowel de vrouwelijke cyclus als spermakwaliteit. Adviseer een consistent dag-nachtritme, voldoende ochtendlicht, stressreductie overdag, en het vermijden van schermgebruik en fel licht in de avond. Een koele, donkere en stille slaapomgeving ondersteunt de nachtrust.

9. Medische factoren die vruchtbaarheid beïnvloeden

Onderliggende aandoeningen kunnen niet alleen de vruchtbaarheid verminderen, maar ook het risico op zwangerschapscomplicaties vergroten. Denk bij vrouwen aan PCOS, endometriose, overgewicht, darmproblemen of hormonale disbalans; bij mannen aan overgewicht, infecties of varicocèle. Houd rekening met de biologische opbouwtijd van gameten: zowel eicellen als zaadcellen ontwikkelen zich over een periode van ongeveer drie maanden. Stimuleer daarom tijdige interventies en laat cliënten pas actief proberen zwanger te worden als de basiscondities geoptimaliseerd zijn.

10. Leefstijlkeuzes en vruchtbaarheid

Roken (actief en passief), alcohol, recreatieve drugs en overmatige cafeïne-inname zijn consistent geassocieerd met verminderde vruchtbaarheid en een verhoogd risico op complicaties. Mannen mogen extra letten op testiculaire hitte (via sauna’s, schootlaptops, strak fietsondergoed). Adviseer cliënten om schadelijke gewoonten al in de preconceptiefase te staken en niet te wachten tot na een positieve zwangerschapstest. Dit optimaliseert niet alleen de kans op conceptie, maar ook de gezondheid van het ongeboren kind.

Tot slot

Een integrale aanpak loont: combineer voeding, gerichte suppletie, slaap- en stressmanagement, gedoseerde beweging en vroege medische beoordeling en verwijs - waar nodig - door. Koppelgericht én met een horizon van minimaal drie maanden kun je het verschil maken als therapeut. Door meerdere factoren parallel te optimaliseren, vergroot je de kans op conceptie en verlaag je het risico op zwangerschapscomplicaties. Zo leg je de basis voor een gezonde zwangerschap en een optimale start voor het kind.